Ο Δεκάλογος του Μάρκου, ή Τα 9+1 δώρα των Μουσών και του Απόλλωνα.

Προβληματιζόμουν για το πως θα παρουσίαζα ένα από τα πιο αγαπημένα μου κείμενα, Τα εις εαυτόν του Μάρκου Αυρήλιου, το αιώνιο ευαγγέλιο όπως το χαρακτήρισε ο Ρενάν. Ο αποσπασματικός χαρακτήρας του έργου, σκέψεις του αυτοκράτορα όταν καταλάγιαζε η μάχη, με έφερνε σε αμηχανία γιατί δεν ήξερα τι να πρωτοδιαλέξω. Αποφάσισα λοιπόν να απαρουσιάσω κάποια θέματα που καλύπτουν έναν ή περισσότερους συλλογισμούς, κι έτσι εγκαινιάζω στο ιστολόγιο μου την καινούρια θεματική ενότητα Εκ του κατά Μάρκον. Από τη μετάφραση του Γιάννη Αβραμίδη (εκδ. Θύραθεν 2008).

Πρώτα πρώτα, ποια είναι η σχέση μου μ’ αυτούς∙ και πως όλοι έχουμε γεννηθεί ο ένας για χάρη του άλλου∙ και κατά δεύτερο λόγο, ειδικά εγώ, έλαχε να μπω μπροστάρης τους, όπως το κριάρι στο κοπάδι ή ο ταύρος στην αγέλη. Ξεκίνα να προσεγγίζεις το ζήτημα από την εξής αρχή: Αν δεν ισχύει η ατομική φυσική θεωρία, τότε η Φύση είναι η δύναμη που διοικεί τα πάντα. Κι αν είναι έτσι, αυτό σημαίνει πως τα χειρότερα υπάρχουν για χάρη των ανώτερων∙ και τα ανώτερα, το ένα για χάρη του άλλου.

Δεύτερο: φέρε με το νου σου, το πως είναι τούτοι οι άνθρωποι στο τραπέζι, πως είναι στο κρεβάτι και στην υπόλοιπη ζωή τους. Κυρίως, σε τι πράξεις τούς υποχρεώνουν οι ίδιες οι ιδέες και αρχές τους –και με τι έπαρση δρουν.

Τρίτο: αναλογίσου ότι αν οι πράξεις τους είναι σωστές, εσύ δεν πρέπει να δυσανασχετείς. Αν όμως πέφτουν σε σφάλματα, είναι προφανές ότι δρουν εν αγνοία τους και αθέλητα. Γιατί κάθε ψυχή στερείται την αλήθεια χωρίς την θέλησή της∙ με τον ίδιο τρόπο, χωρίς την θέλησή της στερείται τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει το καθετί σύμφωνα με την αξία του. Επομένως, στενοχωριούνται ν’ ακούν πως είναι άδικοι, αγνώμονες και πλεονέκτες ή, μ’ ένα λόγο, αμαρτητικοί περί τους πλησίον.

Τέταρτο: αναλογίσου ότι και συ πέφτεις σε πολλά σφάλματα κι είσαι άλλος ένας σαν κι αυτούς. Κάποια σφάλματα μπορεί να μην τα κάνεις, έχεις όμως μια κλίση και προς αυτά –έστω κι αν μένεις μακριά από δειλία ή ματαιοδοξία ή κάποιο παρόμοιο ελάττωμα.

Πέμπτο: σκέψου ότι δεν μπορείς να ξέρεις με σιγουριά αν όντως αμαρτάνουν. Γιατί πολλές πράξεις γίνονται σύμφωνα με την οικονομία του κόσμου, και σε γενικές γραμμές πολλά πρέπει προηγουμένως να καταλάβει κανείς, ώστε να αποφαίνεται για τις πράξεις των άλλων ως κάποιος που κατέχει τα πράγματα σε βάθος.

Έκτο: Όταν σε πιάνει μεγάλη αγανάκτηση ή θλίψη, αναλογίσου ότι η ανθρώπινη ζωή είναι μια στιγμή, και ότι ύστερα από λίγο όλοι μας θα κειτόμαστε νεκροί.

Έβδομο: δεν είναι οι πράξεις τους που μ’ ενοχλούν∙ γιατί αυτές βρισκονται μέσα στο δικό τους ηγεμονικό∙ αυτό που με κάνει να ενοχλούμαι είναι οι δικές μου πεποιθήσεις. Ξεφορώσου τες, λοιπόν, και παράτα με τη θέλησή σου την κριτική ενάντια σε πράξεις που τις βρίσκεις φοβερές, και πάει, έφυγε η οργή. Πώς θα τις ξεφορτωθείς; Αν λογαριάσεις ότι η πράξη του άλλου δεν είναι ντροπή δική σου∙ βλέπεις, αν δεν είναι κακό μόνον ό,τι ντροπιάζει, τότε σίγουρα πέφτεις κι εσύ σε πολλά σφάλματα, και ληστής γίνεσαι και ικανός για όλα.

Όγδοο: σκέψου πόσο πιο ανυπόφορη είναι η οργή και η θλίψη για τέτοια πράγματα που μας εξοργίζουν και μας θλίβουν.

Ένατο: σκέψου ότι η καλοσύνη είναι ανίκητη, αν είναι γνήσια κι όχι βεβιασμένο χαμόγελο ή υποκρισία.Τι μπορεί να σου κάνει ακόμη κι ο πιο αλαζονικός άνθρωπος, αν παραμένεις καλοσυνάτος απέναντί του και, σε περίπτωση που σου δοθεί η ευκαιρία, τον συμβουλεύεις με πραότητα και προσπαθείς ήσυχα να τον μεταπείσεις την ώρα που πάει να σου κάνει κακό: «Μη, παιδί μου,. Για άλλα πράγματα έχουμε γεννηθεί. Εγώ δεν θα πάθω κακό∙ εσύ θα κάνεις κακό στον εαυτό σου, παιδί μου». Και να του δείχνεις με λεπτότητα ότι γενικά έτσι έχουν τα πράγματα, ότι ούτε οι μέλισσες δεν το κάνουν αυτό μήτε τα άλλα ζώα που ζουν κατά αγέλες. Χωρίς ειρωνεία, χωρίς να τον προσβάλεις, παρά με στοργή και δίχως πίκρα στην ψυχή∙ όχι σα δάσκαλος ούτε για να σε θαυμάσουν οι γύρω∙ αλλά σα νά ‘σασταν μόνοι οι δυο σας, κι ας είναι κι άλλοι μπροστά.

Αυτούς τους εννέα κανόνες κράτα τους στο μυαλό, θεώρησέ τους δώρα που σου έχουν χαρίσει οι Μούσες και αρχίνα επιτέλους να είσαι άνθρωπος εφ’ όρου ζωής. Και να προσέχεις: όχι μόνον να μην οργίζεσαι με τους άλλους μα και να μην τους κολακεύεις, γιατί και οι δύο στάσεις είναι αντικοινωνικές και επιβλαβείς. Όταν σε πιάνει οργή, αμέσως να σκέφτεσαι ότι ο θυμός δεν είναι ανδρεία. Και ότι η πραότητα όχι μόνο είναι πιο ανθρώπινη μα και πιο αντρίκια στάση∙ και όποιος την έχει, ταυτόχρονα έχει και δύναμη και νεύρο και αντρειοσύνη. Όχι όποιος αγανακτεί και δυσανασχετεί. Γιατί όσο πιο απαθής είσαι, τόσο περισσότερη δύναμη έχεις. Η οργή, όπως κι η λύπη, είναι ένδειξη αδυναμίας: και στις δύο περιπτώσεις, ο άνθρωπος έχει πληγωθεί και έχει ενδώσει.

Αν θες τώρα, πάρε και ένα δέκατο δώρο από τον Μουσηγέτη Απόλλωνα: το να έχεις την αξίωση να μην αμαρτάνουν οι φαύλοι, είναι τρέλα, γιατί ζητάς κάτι αδύνατο. Όμως το να τους επιτρέπεις να είναι όπως είναι απέναντι στους άλλους, και συγχρόνως να έχεις την αξίωση να είναι εντάξει με σένα, είναι αναισθησία και δεσποτισμός.