Πειρατικός FM: Τα κάτω-ιταλικά (ή οτραντο-μποβέζικα)

Αναζωπυρώθηκε -έτσι χωρίς λόγο, απλώς για να ξεμιζεριάσω- το ενδιαφέρον μου για μια από τις τέσσερις –αν ακολουθήσουμε τον επίσημο διαχωρισμό σε ποντιακά, καππαδοκικά, τσακώνικα και κατω-ιταλικά- νεοελληνικές διαλέκτους: την κατω-ιταλική ή αλλιώς οτραντο-μποβέζικη όπως τη μάθαμε, για να ορίσουμε γεωγραφικά τα δύο άκρα, το Ότραντο, στο Σαλέντο (το τακούνι της ιταλικής μπότας) και την Bova (Vùa), στην Καλαβρία (τη μύτη της μπότας). 40.000 άνθρωποι τη μιλούν στα 9+2 χωριά της Grecia Salentina και μόλις 9000 άνθρωποι στα 9 χωριά της Καλαβρίας, με αρκετές διαφορές στην ομιλία, μια που τα δυο μέρη απέχουν μεταξύ τους πάνω από 500 χιλιόμετρα.

Παρακάτω έχω μεταγράψει στο δυτικό ελληνικό αλφάβητο το τραγούδι Andra-mu pái (Έφυγε ο άντρας μου), το οποίο παραθέτω τραγουδισμένο από την έξοχη Μαρία Φαραντούρη.



Télo ‘na briakeftó ‘na mi penséfso
‘Na kláfso tse ‘na geláso télo arte vrái
Ma malirádja evó ena cantalíso
Sto féggo ena fonátso andra-mu pái.

Ts’ ántropi-ste mas pane tse tarássune
‘ná ‘rti kaliùs torùme-tus s-ena krónu
Edu e zoΐ ma, edu e zoΐ Kristé-mu,
Mas pái tse sti Djermánia kléonta ma póno

-Táta jatí ena pái, pe-ma jatí?
-Jatí edu en ‘ne zoΐ mará pedía
U tekùnti polemá ts’ idróni
‘Na lipariássi u siniùru-mu ti fatía.

Stéko ti bánda tse stéko edu sono
Stéo tu massádje-ste penséo sto tréno
Penséo sto skotinó tse sti miniéra
‘pu polemónta etsi peténi u géno.

Αν και αυθαίρετα, να πως θα το μεταγράφαμε στο μητροπολιτικό ελληνικό αλφάβητο:

Θέλω (ι)να μπριακεφτώ (ι)να μη πενσεύσω
(Ι)να κλαύσω και (ι)να γελάσω θέλω άρτι βράδυ
Με μαλιράτζα εγώ ινά κανταλήσω
Στο φέγγο ινά φωνάξω άντρα μου πάει.

Κι άνθρωποι σας μας πάνε και ταράσσουνε
(ι)να ‘ρθει καλιούς θωρούμε τους σ’ ένα χρόνο
Εδώ η ζωή, εδώ η ζωή Χριστέ μου
Μας πάει και στη Γερμανία κλαίοντα με πόνο.

-Τάτα γιατί ινά πάει, πε μας γιατί;
-Γιατί εδώ δεν είναι ζωή μαρά παιδία
Ο τεκούντη πολεμά κι’ ιδρώνει
(Ι)να λιπαριάσει ο σινιούρου μου τη φατία.

Στέκω τη μπάντα και στέκω εδώ σόνο
Στέω το μασάτζε-σας πενσέω στο τρένο
Πενσέω στο σκοτεινό και στη μινιέρα
(Ο)πού πολεμόντα εκεί πεθαίνει ο γένο.

Και να μια απόπειρα απόδοσης στην Κοινή Νεοελληνική:

Θέλω να μεθύσω να μη σκέφτομαι
Να κλάψω και να γελάσω θέλω αυτό το βράδυ
Με οργή εγώ να τραγουδήσω
Στο φεγγάρι να φωνάξω ο άντρας μου πάει.

Κι οι άνθρωποί σας πάνε μας έφυγαν
Με το καλό θα τους δούμε σ’ ένα χρόνο
Εδώ η ζωή, εδώ η ζωή Χριστέ μου
Μας έφυγε στη Γερμανία κλαίγοντας με πόνο.

-Ο μπαμπάς γιατί έφυγε, πες μας γιατί;
-Γιατί εδώ δεν είναι πια ζωή, μικρά μου.
Ο πατέρας θα δουλεύει και θα ιδρώνει
Για να παχαίνει το αφεντικό.

Εδώ στην παρέα στον ύπνο εδώ

Περιμένω γράμμα σκέφτομαι το τρένο
Σκέφτομαι το σκοτάδι και τ’ ορυχείο
Όπου δουλεύοντας πεθαίνει ο γονιός.