Καραγκιόζης: παλινωδία

Λέγεται πως ο Στησίχορος κατηγόρησε τόσο πολύ την Ελένη στο ομώνυμο τραγούδι του, ώστε αποφάσισε, για να αποφύγει την οργή της θεάς, να επανορθώσει μ’ ενα καινούριο (παλινωδία) όπου έγραψε: «Δεν είν’ αληθινός αυτός ο λόγος/δεν μπάρκαρες στα ορθόπλωρα καράβια/κι ούτ’ έφτασες στα πέργαμα της Τροίας.» Στην ίδια θέση βρίσκομαι κι εγώ τώρα που χρησιμοποίησα, άδικα, το όνομα του συμπαθέστατου Καραγκιόζη για να χαρακτηρίσω αυτούς που κλείνουν δρόμους, λιμάνια, παρακωλύουν τις δημόσιες συγκοινωνίες. Όχι. Δεν είναι καραγκιόζηδες. Ηλίθιοι είναι, και μάλιστα με πατέντα, σύμφωνα με τον τρίτο, κατά Carlo Cipolla, νόμο της ανθρώπινης ηλιθιότητας:

«Βλάκας είναι αυτός που με τις ενέργειές του προκαλεί ζημιά σε κάποιον άλλο, αλλά παράλληλα δεν πετυχαίνει κάποιο πλεονέκτημα για τον εαυτό του ή ακόμα υφίσταται ζημιά και ο ίδιος.»

Σκέψου λοιπόν τώρα πόσοι από τους συμπατριώτες μας μπορούν να πάρουν αυτόν τον τίτλο και φρίξε όταν καταλάβεις σε τι επικίνδυνο περιβάλλον ζούμε.

Όσο για τον Καραγκιόζη, επανορθώνω με ένα ποίημα του (καραγκιοζοπαίχτη) Σκαρίμπα, μελοποιημένο από τον Σαράντη Κασσάρα.

  

Πάλι οι καραγκιόζηδες στους δρόμους

Κι εκεί που νομίζεις ότι έχεις ξεφύγει, νάσου και κάτι σε επαναφέρει βάναυσα στη μίζερη ζωή και την κακοδαιμονία των νεοελλήνων. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στους απεργούς των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς ή στους αγρότες, μολονότι και αυτοί μπορούν να ενταχθούν πρώτοι πρώτοι σ’ αυτή την κατηγορία –άλλωστε οι πηγές πληροφόρησής μου είναι περιορισμένες τώρα που απαλλάχτηκα, ευτυχώς, από την τηλεόρασή μου∙ είναι αυτοί που με τις ντουντούκες έξω από το σπίτι μου μ’ έχουν τρελάνει τις τελευταίες μέρες με τα τροχοφόρα τους πέρα δώθε, που καλούν τον κόσμο να διαμαρτυρηθεί τη Δευτέρα για τη λειτουργία των εγγύς διοδίων και, όσοι δεν μπορούν να παραστούν, να απευθυνθούν στη δημοτική αρχή ώστε να εξασφαλίσει τη μετάβασή τους επι τόπου. Όπως κατάλαβες, για πολλοστή φορά θα ξανατεθεί το θέμα των διοδίων. Και θα ξεκινήσουμε τη νέα βδομάδα με τις ενημερωτικές(;) εκπομπές των καναλιών να δείχνουν κάτι μάο μάο με πανό και ντουντούκες να φωνασκούν στην εθνική οδό, να κλείνουν, έτσι για το συνήθειο, καμιά ωρίτσα το δρόμο, να διαπληκτίζονται με οδηγούς που θέλουν να πάνε στη δουλειά τους και με τους αστυνομικούς παρατεταγμένους να αποτίουν φόρο τιμής. Και θα αρχίσουν οι συζητήσεις για τους κακομοίρηδες που δεν μπορούν να πληρώσουν στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που βιώνουμε, αλλά και γιατί να υπάρχουν διόδια, γιατί να εκχωρούνται οι δρόμοι σε ιδιώτες, θα παρέμβει και ο ΣΥΡΙΖΑ να φέρει το θέμα στη Βουλή για κατάργηση της σύμβασης παραχώρησης, χωρίς όμως να μας εξηγεί ποιος θα πληρώσει την ποινική ρήτρα από την καταγγελία της σύμβασης –άλλωστε ο ΣΥΡΙΖΑ μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ανέξοδες προτάσεις...

Φυσικά και θεωρώ παράλογο να υπάρχουν δυο σταθμοί διοδίων σε μια απόσταση 10-15 λεπτών αλλά οι «αγανακτισμένοι» πολίτες φωνάζουν σε λάθος πόρτα. Δεν είναι στα ιδιωτικά διόδια, τα πρώτα του Αυτοκινητόδρομου Αιγαίου, που πρέπει να συγκεντρωθούν αλλά στα κρατικά, λίγο πιο πάνω. Εκεί μπορεί να παρέμβει το κράτος. Ο ιδιώτης προστατεύεται από τη σύμβαση –και δίκαια, επένδυση έχει κάνει ο άνθρωπος, έχει δανειστεί, έχει ξοδέψει, έχει προϋπολογίσει∙ δεν μπορεί να έρχεται ο κάθε πολιτικάντης να ανατρέψει αυτό το σχεδιασμό λόγω της μαζικής παράκρουσης που έχει καταλάβει τους ιθαγενείς της περιοχής. Αντί λοιπόν τα ντόπια γκάο μπίο να ζητάν την κατάργηση των ιδιωτικών διοδίων, ας ζητήσουν να καταργηθούν τα κρατικά –το κράτος μπορεί να το κάνει αυτό- ή να ζητήσουν να εξαιρεθούν από την πληρωμή των δεύτερων όσοι έχουν πληρώσει στα πρώτα –κι αυτό εφικτό∙ μπορεί το κράτος να παραιτηθεί από τα πενιχρά του κέρδη, αλλιώς θα κληθεί να πληρώσει πολλαπλάσια ως αποζημίωση αν ζητήσει από τον ιδιώτη να το κάνει αυτό.

Μπορεί να μη σου αρέσει αυτή η λύση, αλλά οι προτάσεις μας πρέπει πάντα να λαμβάνουν υπόψη τη δεδομένη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί∙ και το δεδομένο σ’ αυτή την περίπτωση είναι η σύμβαση παραχώρησης του Αυτοκινητόδρομου Αιγαίου. Με βάση αυτό πρέπει να προτείνουμε λύσεις. Και αυτό που λέω έχει γενική ισχύ: σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική χώρα υπάρχουν κάποια αυτονόητα. Τα δέχεσαι και προχωράς την κουβέντα. Αλλά εμείς τα αμφισβητούμε και κάνουμε κύκλους σαν τα γαϊδούρια γύρω απ΄ το μαγγανοπήγαδο. Κι έτσι πάλι θα προβληματιστούμε για τη νομιμότητα της σύμβασης, το καθεστώς παραχώρησης, αν πρέπει να γίνεται αυτό, κι ακόμη παραπέρα, γιατί να έχουμε καπιταλισμό, να μείνουμε στην Ευρώπη, ανήκουμε στη Δύση ή στην Ανατολή, η Γη γιατί να είναι στρογγυλή και όχι ρόμβος; Βαράει ο ένας και χορεύουν οι άλλοι, χωρίς μυαλό, χωρίς κρίση, χωρίς σκέψη. Τα ίδια και τα ίδια και τα ίδια τόσα χρόνια... Και άντε να σκεφτείς την πρόοδο και να σχεδιάσεις το μέλλον... Και σού ‘ρχεται και το υπαρξιακό ερώτημα: ρε παιδιά, πώς γίνεται στον έναν παλαβιάρη, κουτόχορτο χιλιάδες να βοσκάν;

Υ.Γ. Κύριε Ευγένιε (Σπαθάρη), συγνώμη για την υποτιμητική χρήση του ονόματος του Καραγκιόζη.

Πειρατικός FM: Ουλαλούμ σημαίνει σπαραγμός

Ένα σπαραχτικό ποίημα του Γιάννη Σκαρίμπα για το χωρισμό που φέρνει ο θάνατος. Μελοποιημένο από τον Νικόλα Άσιμο. Και επειδή να το ακούσεις μια φορά δε φτάνει, πέρα από την εκτέλεση στο Φανάρι του Διογένη (1989), έβαλα και αυτή από την Παράνομη κασέτα 000008 (1987) και μία ζωντανά στο Κύτταρο από τη Σωτηρία Λεονάρδου. Το ποίημα το μετέγραψα όπως το λέει ο Νικόλας.

Ήταν σαν να σε πρόσμενα κυρά
Απόψε που δεν έπνεε έξω ανάσα
Κι έλεα: Θα 'ρθει απόψε απ' τα νερά
Κι από τα δάσα.

Θα 'ρθει, αφού φλερτράει μου η ψυχή
Αφού σπαρά το μάτι μου σαν ψάρι
Και θα μυρίζει φώτα και βροχή
Το νιο φεγγάρι...

Και να, το κάθισμά σου συγυρνώ
Στολνώ την κάμαρά μου αγριομέντα
Και να, μαζί σου κιόλα αρχινώ
Χρυσή κουβέντα:

...Πως - να, θα μείνει ο κόσμος με το "μπα"
Που μ' έλεγε τρελόν, πως είχες γίνει
Καπνός και - τάχας - σύγνεφα θαμπά
Προς τη Σελήνη...

Νύχτωσε και δε φάνηκες εσύ
Κίνησα να σε βρω στο δρόμο - ωϊμένα -
Μα σκούνταφτες όπου εσκούνταφτα χρυσή
Κι εσύ με μένα.

Τόσο πολύ μ' αγάπησες κυρά
Που άκουα διπλά τα βήματά μου!
Πάταγα 'γω - στραβός - μες στα νερά;
Κι εσύ κοντά μου.

Πειρατικός FM: Kosmokrator/Δική μου είναι η Ελλάς -Ούζα

Άκου να δεις… Από αλλού ξεκινάς καμιά φορά και αλλού καταλήγεις. Τη Ρόζα Εσκενάζι πήγα να ακούσω και κατέληξα στους Dead Can Dance και τον Νικόλα Άσιμο! Άκου να δεις πως έγινε.

Ανάμεσα στα τραγούδια της Ρόζας είναι και το περίφημο «Είμαι πρεζάκιας» ή «Πρέζα όταν πιεις». Το τραγούδι ξεκινάει ως ύμνος στην πρέζα και καταλήγει σε μια πολιτική καταγγελία. Δεν είναι καθόλου παράξενο αυτό. Η αναφορά στα ναρκωτικά (χασίσι, κοκαϊνη) είναι η βάση για να γίνει η καταγγελία του κοινωνικού και πολιτικού κατεστημένου της εποχής του ρεμπέτικου, ο καμβάς πάνω στον οποίο οι ρεμπέτες κεντάνε όλες τις αποχρώσεις των συναισθημάτων τους για τον έρωτα, την κοινωνία, την Ελλάδα. Στο εν λογω τραγούδι γίνεται αναφορά στην απώλεια της Μικρασίας και τη διεθνή πολιτική σκακιέρα

Δική μου είναι η Ελλάς

και στην κατάντια της γελάς

της λείπει τό ‘να της ποδάρι

ρε, και το παίξανε στο ζάρι.

Ο ρεμπέτης με την πρέζα αισθάνεται κοσμοκράτορας, στη θέση των κοσμοκρατόρων, ιδιοποιείται την Ελλάδα για να ορίσει τη μοίρα της και μαζί τη δική του μοίρα.

Εγώ θα είμαι ρε, δικτάκτορας
κι ο κόσμος στάχτη αν θα γίνει
ο ένας θα μ' ανάβει το λουλά
κι ο άλλος θα τον σβήνει.

 Έχω την εντύπωση πως αυτή η ψυχοτρόπος δράση της πρέζας παρακίνησε τους Dead Can Dance να βάλουν στο setlist της παγκόσμιας περιοδείας τους το τραγούδι της Ρόζας με τον τίτλο «Kosmokrator». Και το λέω αυτό γιατί ήδη στο τελευταίο άλμπουμ τους Anastasis υπάρχει κι ένα τραγούδι για το όπιο, αλλά και γιατί το ενδιαφέρον τους για τις ψυχοτρόπες ουσίες προϋπήρχε. Ήδη στο δεύτερο άλμπουμ τους Spleen and Ideal (1985) τους απασχολεί ο Charles Baudelaire και ο Thomas De Quincey. Αυτό το λογοτεχνικό δίδυμο μας παραπέμπει αμέσως στις ψυχοτρόπες ουσίες που αποτελούν θέμα των κειμένων τους Τεχνητοί Παράδεισοι και Εξομολογήσεις ενός Άγγλου οπιοφάγου αντίστοιχα.

Νομίζω ότι η πολιτική καταγγελία έχει χαθεί εντελώς. Το ίδιο αποδυναμωμένη εμφανίζεται και στην αναβίωση του εν λόγω ρεμπέτικου στα τέλη της δεκαετίας του 70- αρχές 80, τότε που η αναδυόμενη μικροαστική τάξη ήθελε να εντάξει αυτά τα τραγούδια στα ξεφαντώματά της, καθαρίζοντάς τα όμως απ’ όλα τα ενοχλητικά στοιχεία. Έτσι, η πρέζα έγινε ούζο, μια light ψυχοτρόπος εκδοχή.

Το ερώτημα είναι αν το ρεμπέτικο εξακολουθούσε εκείνη την εποχή να καταγγέλει. Νομίζω πως ναι. Αλλά σε άλλα χωράφια. Δείτε πως καταγγέλει ο τελευταίος –θα ακουστεί παράξενο- ρεμπέτης Νικόλας Άσιμος.

Το ουζάκι λοιπόν της Αλεξίου, το ουζάκι της αλλαγής -ως υποκατάστατο της πρέζας και της πασοκικής Αλλαγής- δεν μπορεί να είναι η ουσία, ψυχοτρόπος ή μη, του ρεμπέτικου. Πού είναι λοιπόν η ουσία;  –η ουσία είναι ακριβώς εδώ:

Σου απαγορεύω να με φας
Different συχνότητες για μας
Κι αν τα τρένα τρέχουν σε γραμμές
Τ άστρα καβαλάνε οι ψυχές.

Ο ρεμπέτης Άσιμος αρνείται να προσαρμοστεί στο σύστημα, αντιστέκεται στην εξομοίωση του συρμού. εναντιώνεται σε κάθε ιδεολογία. Άλλωστε, αυτή δεν είναι η έννοια του αναρχικού; -του γνήσιου αναρχικού που πολεμάει και τον ίδιο τον αναρχισμό, όταν γίνεται ιδεολογία, και τον ίδιο του τον εαυτό, όταν πάει να γίνει εξουσία.

Φεύγω για ταξίδι
διασπώντας τον καιρό
Στοπ το χαρακίρι
είμαι κάτω απ' όλα 'γώ.

Λύρας σπαράγματα

Απ’ τα διασωθέντα έργα της αρχαίας γραμματείας, τα λυρικά ποιήματα παρουσιάζουν την πιο αποσπασματική μορφή. Γράμματα εδώ κι εκεί, κολοβές λέξεις, μισοτελειωμένες φράσεις, σπαράγματα στίχων. Κι απέναντι, ο αναγνώστης να προσπαθεί να διαβάσει, να νοηματοδοτήσει, να καταλάβει, να ερμηνεύσει. Οι εκδότες των αρχαίων κειμένων έχουν επινοήσει διάφορους τρόπους για να αποκαταστήσουν την αρχική μορφή τους: τελείες για να σημάνουν τα γράμματα που λείπουν, αγκύλες για τις δικές τους προσθήκες κτλ. Επιστρατεύουν και τις γνώσεις του αρχαίου μέτρου, πληροφορίες από άλλους αρχαίους συγγραφείς, την κατανόηση του αρχαίου λυρισμού, και καταφέρνουν κάποιες φορές να μας δώσουν μια τέτοια εικόνα:

.].ε̣.[....].[...κ]έλομαι σ.[
..].γυλα.[...]α̣νθι λάβοισα.α.[
..]κτιν, ἆσ̣ σε δηὖτε πόθος τ̣.[
ἀμφιπόταται

τὰν κάλαν· ἀ γὰρ κατάγωγις αὔτ̣α[
ἐπτόαισ' ἴδοισαν, ἔγω δὲ χαίρω,
καὶ γ̣ὰρ αὔτ̣α δήπο̣[τ'] ἐμεμφ[
Κ]υπρογεν[ηα

ὠ̣ς ἄραμα̣[ι
τοῦτο τῶ[
β]όλλομα̣[ι

Διαβάστε περισσότερα

Οι Ναζί προτιμούν τις ξανθιές

με λόγια άσχημα

με λέγαν «κιτρινιάρα»

τι ωραία νά ‘χα γεννηθεί

μαύρη ή λευκή

αγνό χαρτί του καλλιτέχνη

την πένα του να βάλει επάνω

όχι κάτι ανάμεσα

ανάριο, αδύναμο, ακαθόριστο.

Carrie Allen McCray

Άραγε, οι Αυστραλοπίθηκοι έκαναν διακρίσεις; Οι Ανθρωπίδες, οι Παράνθρωποι και οι πρώτοι Homo ergaster, που συνηπήρξαν, έδειχναν ρατσιστική συμπεριφορά απέναντι στα άτομα, που ενδεχομένως, πρέκυπταν από διασταυρώσεις; Αν θέλετε να μάθετε τις απαντήσεις δεν έχετε παρά να διαβάσετε το θαυμάσιο βιβλίο του Timothy Taylor, Η προϊστορία του σεξ. 4.000.000 χρόνια ανθρώπινης σεξουαλικότητας, μτφ. Δημήτρης Ραπτόπουλος, Αιώρα 2010. Εγώ, εν προκειμένω, θα αρκεστώ να αντιγράψω το ομότιτλο κεφάλαιο όπου παρουσιάζονται οι θεωρητικοί του ναζισμού και στο τέλος να βγάλω μερικά συμπεράσματα για το σήμερα, αρχίζοντας, εν παρόδω, με τον πρωτεργάτη Joseph-Arthur de Gobineau. Ο Γάλλος κόμης, οπαδός της βασιλείας, με το έργο του Essai sur l’ inégalité des races humaines (Πραγματεία πάνω στην ανισότητα των ανθρώπινων φυλών), που εκδόθηκε τμηματικά από το 1853 έως το 1855, προσπάθησε να ανακαλύψει για ποιο λόγο οι πολιτισμοί φθίνουν και παρακμάζουν. Περίμενε πως θα έβρισκε μία και μοναδική αιτία, οπότε, αφού εξέτασε οικονομικούς και ιδεολογικούς παράγοντες και τους απέρριψε ως αβάσιμους, κατέφυγε σε μια ρατσιστική θεωρία.

Ο Gobineau πίστευε ότι μόνο ορισμένοι λαοί ήταν δημιουργικοί και πως αυτή η ικανότητα ήταν έμφυτη. Όταν τέτοιοι λαοί ενώνονταν για να δημιουργήσουν έθνη, έσμιγαν, με αποτέλεσμα να επέρχεται η ομογενοποίησή τους, ωστόσο οι πόλεις που έχτιζαν προσείλκυαν και ξένους ως μετανάστες, εμπόρους και σκλάβους. Αυτή η ποικιλομορφία δημιουργούσε μια πολυεθνική κοινωνία στην οποία οι λαοί εκείνοι που δεν ήταν ικανοί να δημιουργήσουν πολιτσμό αναμειγνύονταν με εκείνους που είχαν τέτοιες δυνατότητες. Ο Gobineau ξεχώρισε δέκα λαούς, οι οποίοι, κατά τη γνώμη του, ανήκαν σε διαφορετικές φυλές και ήταν ιδιαίτερα προικισμένοι και ικανοί να δημιουργήσουν πολιτισμό: τους Κινέζους, τους Αιγύπτιους, τους Ασσύριους, τους Ινδούς, τους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους Μεξικάνους και τους Περουβιανούς (όλοι αυτοί έχτισαν λαμπρά μνημεία και είχαν προηγμένα συστήματα καταγραφής), ενώ σε αυτούς περιέλαβε και τις φυλές των Ινδιάνων στα Απαλάχια Όρη (από το Οχάιο έως το Μισισιπή) και, τέλος, τα γερμανικά φύλα. Στους επιλαχόντες αυτής της λίστας περιέλαβε τους Αρμένιους, οι οποίοι δημιούργησαν πολιτισμό, παρότι ζούσαν σε ορεινή και αφιλόξενη περιοχή, αλλά και τους Εβραίους, «ένα λαό ικανό με ό,τι καταπιάνεται, έναν ελεύθερο, σκληρό και ευφυή λαό». Το ότι οι Εβραίοι δεν κατορθωσαν να χτίσουν πυραμίδες ή να δημιουργήσουν μια μεγάλη αυτοκρατορία, κατά τον Gobineau, ωφείλετο στο γεγονός ότι είχαν επιμειχθεί με τους Χαμίτες, για τους οποίους πίστευαν πως είχαν εποικίσει την Αιθιοπία και την Αβησυνία. Ο Gobineau ήταν κατηγορηματικός ως προς τους πιο σκουρόχρωμους Αφρικανούς: «Ο Ευρωπαίος δεν έχει καμία ελπίδα να εκπολιτίσει το Νέγρο».

Και συνεχίζει ο Taylor στο κεφάλαιο «Οι Ναζί προτιμούν τις ξανθιές»:

Ο Gobineau πίστευε πως τα γερμανικά φύλα είχαν αίμα ανώτερης ποιότητας-Βορειο-Ευρωπαίοι σκανδιναβικού τύπου- ψηλοί, ξανθοί και με γαλανά μάτια. Θεωρούσε τους Σκανδιναβούς παρακλάδι της «αρίας φυλής», η οποία είχε δημιουργήσει την ινδο-ευρωπαϊκή γλώσσα και είχε πάρει το όνομά της από τους Αρίους που παρουσιάζονται στα ινδικά έπη ως οι εισβολείς από το βορρά. Οι Άριοι υποτίθεται ότι είναι πίσω από κάθε πολιτισμό του Παλαιού Κόσμου, εκτός από τον ασσυριακό, και επίσης ότι μετέδωσαν τον πολιτισμό από την Ινδία στην Κίνα. Μια παραλλαγή αυτής της ιστορίας –πολιτιστική πρόοδος σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω ενός μόνου, ιδιαίτερα ευφυούς λαού- διατυπώθηκε αργότερα από τον Άγγλο ανατόμο Grafton Eliot Smith, αν και ο λαός που είχε υπόψη του ήταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Την υπόθεση αυτή στήριξε πρόσφατα ο Thor Heyerdahl σε μια ιδιότυπη προσπάθειά του να αποδείξει ότι όλες οι πυραμίδες και τα μεγαλιθικά μνημεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται στη Νότια Αμερική και στις απομακρυσμένες Νήσους του Πάσχα, θα πρέπει να ήταν δημιουργήματα των περιπλανωμένων ιερέων του Ρα.

Ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής της ανωτερότητας της σκανδιναβικής φυλής ήταν ο Γερμανός ανθρωπολόγος και ιστορικός προϊστορίας Hans Gȕnther. Στο βιβλίο του The Racial Elements of European History o Gȕnther αναφέρει: «Μια φυλή εμφανίζεται ως μια ομάδα ανθρώπων που ξεχωρίζουν από κάθε άλλη ομάδα ανθρώπων με βάση τα ιδιαίτερα σωματικά και πνευματικά της χαρακτηριστικά και η οποία με τη σειρά της αναπαράγει τα ίδια». Περιέγραψε πέντε φυλές στην Ευρώπη είτε σε «αγνή» μορφή είτε σε «διασταυρωμένη»: τη Σκανδιναβική, τη Μεσογειακή, τη Δειναρική, την Αλπική και την Ανατολικο-βαλτική. Ο Gȕnther θεωρούσε ότι ανήκε στη σκανδιναβική φυλή και έλεγε πως «τα σκανδιναβικά μάτια έχουν κάτι το λαμπερό, κάτι το απαστράπτον». Στον πνευματικό τομέα, πίστευε ότι οι εκπρόσωποι της φυλής αυτής ήταν προικισμένοι για πολιτικοί, ένας ισχυρισμός τον οποίο υποστήριζε με προσεκτικές επιλογές πορτρέτων που έδειχναν επιφανείς Αμερικανούς και Ευρωπαίους πολιτικούς.

Ο Gȕnther σύγκρινε και άλλες φυλές με τα σούπερ αγόρια με τα γαλανά μάτια: «Αν η σκανδιναβική φυλή τείνει να είναι έξυπνη και ατρόμητη, η μεσογειακή τείνει να είναι ευγενική, ευχάριστη, ίσως κάπως θηλυπρεπής» και «με ελάχιστη αίσθηση του νόμου και της τάξης». Οι εκπρόσωποι της δειναρικής φυλής έχουν «προεξέχουσα μύτη», καστανά μάτια και σκούρα μαλλιά, απαντώνται κυρίως στη Βαυαρία, στην Αυστρο-Ουγγαρία, στη βόρεια Ιταλία, καθώς και σε περιοχές της Πολωνίας και της Ρουμανίας και θεωρούνται κάπως καλύτεροι: «Ως προς τις πνευματικές τους ιδιότητες, θα τους τοποθετούσα στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη». Οι Ανατολικο-βαλτικοί, που ζουν στα έλη της Ρωσίας, «είναι αντίθετοι σε κάθε είδους ατομικότητα και έχουν ένα μονολιθικό τρόπο σκέψης για το κάθε θέμα», ενώ «είναι και βρόμικοι τόσο οι ίδιοι, όσο και τα σπίτια τους». Τέλος, η φυλή των Άλπεων ήταν «στοχαστική, εργατική και στενόμυαλη», όμως στους κόλπους της είχε και «μικροαπατεώνες, ασήμαντους κακοποιούς, επιτήδειους κλέφτες και διεστραμμένους». Τα σχόλια του Gȕnther για τις άλλες φυλές οι οποίες είχαν διαμείνει για ένα διάστημα στην Ευρώπη, ιδίως για το «εγγύς ασιατικό φύλο» (Εβραίους), αλλά και για τους «Νέγρους», ήταν εντελώς υποτιμητικά.

Ο Gȕnther συσχέτιζε την άσχημη, κατά την προσωπική του εκτίμηση εξωτερική εμφάνιση με τις αδυναμίες, βέβαια όπως ο ίδιος τις εννοούσε, στην πολιτισμική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων οι οποίοι, αντίθετα με αυτόν δεν ήταν Γερμανοί. Κατά την άποψή του, το επίπεδο του πολιτισμού έπεφτε «όσο αραίωνε το σκανδιναβικό αίμα της φυλής». Όμως δεν υπάρχει σκανδιναβικό αίμα. Δεν είναι κάποιο διακριτό στοιχείο, όπως, για παράδειγμα, μια καλλιέργεια μικροοργανισμών. Βέβαια, υπάρχουν ομάδες αίματος, ωστόσο αυτές δεν ορίζουν καθαρές και αυτόνομες ομάδες, οι οποίες είναι αξιοσημείωτο ότι απαντώνται, σε διαφορετική συχνότητα, σε ολόκληρο τον κόσμο. Αν μεταγγίζαμε το αίμα του Gȕnther σε ένα συμβατό δέκτη από τη Γη του Πυρός, η πολιτισμική συμπεριφορά του δε θα άλλαζε καθόλου.

Τα μυθεύματα περί της φυλετικής καθαρότητας ήταν στο επίκεντρο της αναβίωσης του νεοπαγανισμού στη ναζιστική Γερμανία, μιας ιδεολογίας η οποία αναζητούσε το άλλοθι της ισχύος της στην αρχαιολογία. Τα θεμέλια τα έθεσε ο Gustav Kossina, ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς της προϊστορίας, ο οποίος περί τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα ανέπτυξε τη θεωρία της «αρχαιολογικής κουλτούρας», δηλαδή τη διαχρονική ύπαρξη ενός αμιγούς λαού με την ίδια θρησκεία, νοοτροπία και εμφάνιση. Ο Kossina διετείνετο ότι μπορούσε να διακρίνει έναν καταυλισμό γερμανικού τύπου έως την προϊστορική εποχή. Πίστευε ότι μπορούσε να διακρίνει τα χωριά όπου ζούσαν οι γερμανόφωνοι λαοί από εκείνα στα οποία ζούσαν οι αρχαίοι Σλάβοι, οι ανατολικοί γείτονες της σύγχρονης Γερμανίας, από την καθαριότητά τους, την τάξη και την έμφαση στις λεπτομέρειες των αρχιτεκτονικών κατασκευών.

Ο Kossina πίστευε πως κάποια σύμβολα, όπως ο αγκυλωτός σταυρός ή σβάστικα και το ρουνικό αλφάβητο, ήταν γερμανικά. Όμως, επειδή η σβάστικα απαντάται σε αρχαιοελληνικά αγγεία και ως ινδικό διακοσμητικό στοιχείο (η διάταξη των εννέα σημείων αναπαριστά τις πρωταρχικές ινδουιστικές θεότητες), ο Kossina κατέληξε ότι πίσω από τους πολιτισμούς αυτούς κρυβόταν η βορειο-γερμανική ιδιοφυϊα. Χρησιμοποιώντας τη δική του αρχαιολογική μεθοδολογία, μπόρεσε να διακρίνει γερμανικούς καταυλισμούς στην εποχή που ο Τάκιτος έγραψε το έργο του Γερμανία, αλλά ακόμα πιο πίσω, στη Νεολιθική Εποχή. Βασική μέριμνα του Kossina ήταν να αποδείξει ότι η ανατολική επαρχία Ostmark, περιοχή η οποία σήμερα ανήκει στην Πολωνία, στην αρχαιότητα ήταν γερμανική. Μετά την ήττα της Γερμανίας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο τού ανατέθηκε να συντάξει ένα υπόμνημα για τη Συνθήκη των Βερσαλιών, προτάσσοντας τις αξιώσεις της Γερμανίας στην περιοχή αυτή, αίτημα που απορρίφθηκε. Μετά τον πόλεμο οι φοιτητές του Kossina κατέλαβαν σημαντικές θέσεις στα πανεπιστήμια της Γερμανίας και έπειτα από το θάνατό του, το 1921, πολλοί από αυτούς εντάχθηκαν στο νεοπαγές Ναζιστικό Κόμμα.

Σύμφωνα με τον Gȕnther, η πολιτισμική εξέλιξη άρχισε με την εφεύρεση της γεωργίας, κατί που, εσφαλμένα, απέδωσε στην ψηλή, ξανθή, βόρεια φυλή με τα γαλανά μάτια. Αυτό το πολιτισμικό αγαθό πίστευε πως μεταφέρθηκε προς το Νότο γύρω στα 1200 π.Χ., όταν οι Βόρειοι εισέβαλαν στην Ελλάδα και έθεσαν τις βάσεις του κλασικού πολιτισμού. Οπότε, κατά τον Gȕnther, όλα τα επιτεύγματα των Ελλήνων αποδίδονται στους Γερμανούς. Το αποκορύφωμα αυτής της ρατσιστικής παράκρουσης ήταν ο παράδοξος ισχυρισμός ότι η βόρεια φύση των διαπρεπέστερων Ελλήνων είναι έκδηλη στα αγάλματά τους. Απλώς κοιτάζοντάς τα, σαν να είχε μαντικές ικανότητες, μπορούσε αβίαστα να συμπεράνει ότι είχαν γαλανά μάτια και ξανθά μαλλιά. Πίστευε πως οι Βόρειοι συνέβαλαν επίσης και στην ανάδειξη της Ρώμης, αλλά σε αυτή την περίπτωση η επιτυχία τους επέφερε την καταστροφή. Καθώς οι διάφοροι λαοί της αυτοκρατορίας αναμείχθηκαν μεταξύ τους, το πολύτιμο βόρειο αίμα αραίωσε επικίνδυνα.

Ο Gȕnther χαρακτήρισε αυτή τη φανταστική διαδικασία ως «αποβορειοποίηση» και υπέθεσε ότι ευθυνόταν για την περίοδο της παρακμής κατά την οποία οι αργυραμοιβοί του εγγύς ασιατικού φύλου μετανάστευσαν στη Ρώμη και άρχισαν να μολύνουν τα γονίδια της άρχουσας τάξης. Οι Ρωμαίοι, εμφανώς θορυβημένοι όταν διαπίστωσαν το λάθος τους, προσπαθούσαν να δείχνουν πιο Βόρειοι. Ο Gȕnther επιστρατεύει με επιτηδειότητα κάποια στοιχεία για να υποστηρίξει τη γελοία θεωρία του: ο σατιρικός ποιητής Γιουβενάλης λέει πως η Μεσσαλίνα φορούσε μια ξανθιά περούκα για να κρύβει τα μαύρα της μαλλιά. «Οι νεόπλουτοι (hominess novi) ανάγκαζαν τις συζύγους και τις κόρες τους να αγοράζουν ξανθά μαλλιά από τη Γερμανία» Ο Αίλιος Ηρωδιανός χαρακτηρίζει τον αυτοκράτορα Καρακάλλα ως «αίμα αφρο-ασιατικό», ο οποίος συχνά φορούσε ξανθιά περούκα και κυκλοφορούσε με γερμανική αμφίεση». Στην πραγματκότητα, είναι εύκολο να βρει κανείς αναφορές κατά τις οποίες οι αργόσχολες τάξεις ντύνονται σαν Αιγύπτιοι ή σαν γάιδαροι ή με τα ρούχα του αντίθετου φύλου. Στο φανταχτερό κόσμο της αρχαίας Ρώμης το να «παίζουν τους βαρβάρους» ήταν μια από τις πολλές διασκεδάσεις τους. Το γεγονός ότι, κατά τον Gȕnther, ο Νέρωνας είχε ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια δεν περιποιεί τιμές στα πνευματικά χαρίσματα της βόρειας φυλής.

Εξαιτίας της μείξης του αίματος, η παρακμή της Ρώμης ήταν αναπόφευκτη, όπως θεωρούσε ο Gȕnther. Αποδυναμωμένη πια λόγω της αιμομειξίας, η αυτοκρατορία κατέρρευσε. Η αρχή του τέλους φάνηκε στη μάχη του Τευτοβούργειου Δρυμού, το 9 μ.Χ., όπου οι Ρωμαίοι υπέστησαν την πρώτη μεγάλη ήττα από τις γερμανικές φυλές του Βορρά. Όμως, κατά τον Gȕnther, το βόρειο αίμα διατηρήθηκε για λίγο ακόμα και μετά την πτώση της Ρώμης, λόγω της συρροής μισθοφόρων από τη Γερμανία. Βέβαια, στο τέλος η ειδεχθής επιρροή των «εγγύς ασιατικών φύλων, των ανατολικών, των χαμιτικών και των νεγροειδών στοιχείων», αλλά και των αλπικών και δειναρικών φυλών που εισέβαλλαν από το Βορρά, σηματοδότησε, σύμφωνα με την εκτίμησή του, «το τέλος των πάντων, έναν πραγματικό φυλετικό βάλτο, στον οποίο ο εκφυλισμός και η αποσύνθεση ανέθρεψαν τις βδελυρές εκείνες καταστάσεις που γνωρίζουμε για τις τελευταίες ημέρες της Ρώμης».

Για το Γ’ Ράιχ, οι συνέπειες αυτής της ευφάνταστης και εσκεμμένα προσβλητικής ιστορίας ήταν ξεκάθαρες. Μόνον αν περιφρονούσαν τα σύνορα της φυλής οι Γερμανοί θα μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα κυβερνήσουν τον κόσμο, μιας και θεωρούσαν δεδομένο πως αυτό ήταν το πεπρωμένο τους. Ανέπτυξαν με ζήλο τις ιδέες του Galton περί της ευγονικής και υπερασπίστηκαν την άποψη της «φυλετικής υγιεινής», δηλαδή την απομάκρυνση του «βρόμικου αίματος». Ξεκίνησε μια λατρεία του σωματικού κάλλους, του γυμνισμού και της άθλησης, εναλλασσόμενη με καλοσιδερωμένα κοστούμια και αστραφτερές στολές. (Κάτω από το ετεροφυλοφιλικό προσωπείο δεν έλειπαν, βέβαια, και οι πινελιές του Τομ του Φινλανδού.)

[Ο Francis Galton, ξάδελφος του Δαρβίνου, με βάση τις πεποιθήσεις της εποχής του για τις πνευματικές διαστάσεις της ανθρώπινης αναπαραγωγής, ισχυριζόταν ότι όλα τα ηθικά και πνευματικά γνωρίσματα στους ανθρώπους είναι κληρονομήσιμα. Ζητούσε μια καλύτερη, πιο επιστημονική αναπαραγωγική διαδικασία για τους ανθρώπους, όπως αυτή που ήδη εφαρμοζόταν για τα άλογα του ιπποδρόμου, ώστε να επικρατήσουν «οι ευγενέστερες ποικιλίες του ανθρώπου».  Αυτές οι ιδέες περί ευγονικής ενέπνευσαν αργότερα τη Marie Stopes, οπότε σκέφτηκε να μεταδώσει στις μάζες διάφορες πληροφορίες για την αντισύλληψη, ώστε οι κατώτερες τάξεις της Αγγλίας (αλλά και όσοι φορούσαν γυαλιά) να «ανακουφίζονται» σεξουαλικά για να μην επιφορτίζουν τις επερχόμενες γενιές με τα χαμηλής ποιότητας γονίδια τους. Επειδή στην εποχή του Δαρβίνου και του Galton, τα γονίδια δεν είχαν ανακαλυφθεί, ο Galton πίστευε ότι το μυστικό της κληρονομικότητας κρύβεται στο αίμα. Στο σπίτι του διατηρούσε πάρα πολλά κουνέλια από διάφορες ποικιλίες, τα οποία υπέβαλλε σε συχνές μεταγγίσεις –το ένα με το αίμα του άλλου- σε μια μάταιη προσπάθεια να αλλάξει το χρώμα της γούνας τους.

Touko Laaksonen, γνωστός και ως Τομ ο Φινλανδός, Φινλανδός ζωγράφος του εικοστού αιώνα, γνωστός για τους φετιχιστικούς και στυλιζαρισμένα ερωτικούς πίνακές του και τη βαθιά του επίδραση στην γκέι κουλτούρα]

Ο Χίμλερ επανερμήνευσε τα αρχαιολογικά δεδομένα της Ύστερης Παλαιολιθικής Εποχής στην Ευρώπη σύμφωνα με τις υποτιθέμενες σχέσεις της σημιτικής με τη χαμιτική φυλή, όπως διατυπώθηκε από τον Gobineau. Αναγνώρισε στις Αφροδίτες του Willendorf και του Dolní Věstonice στεατοπυγία της μορφής που απαντάται σήμερα στις γυναίκες των Βουσμάνων. Στιγμάτισε τους Ευρωπαίους της Εποχής των Παγετώνων ως μια νόθη φυλή «Οτεντότων-Εβραίων», μια κατώτερη και ρυπαρή γενιά, η οποία εξαφανίστηκε όταν επέλασαν προς το Νότο οι ευγενείς Βορειο-Γερμανοί αγρότες.

Το Ναζιστικό Κόμμα οργάνωσε πολλές νεοπαγανιστικές πορείες, συγχωνεύοντας θρησκευτκά σύμβολα αρχαίων θρησκειών με χριστιανικά.  Οργάνωσαν τα περίφημα στρατόπεδα αναπαραγωγής, όπου ενθάρρυναν το σεξ με πολλούς συντρόφους μεταξύ γυναικών «ευγενούς καταγωγής» με την ελίτ του κόμματος. Δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου, εκτός από Εβραίοι και Τσιγγάνοι, εγκλείονταν και ομοφυλόφιλοι και παρενδυτικοί με το πρόσχημα ότι ήταν «μη λειτουργικοί», απόβλητοι της κοινωνίας. Δεν ξέρουμε τι θα έλεγαν οι αρχαίοι παρενδυτικοί Γερμανοί ιερείς, τους οποίους αναφέρει ο Τάκιτος, όμως αυτοί σίγουρα δεν είχαν θέση στο ναζιστικό παραμύθι. Ή, όπως εύστοχα το έθεσε ο ιστορικός E.H. Hobsbawm: «Το να παραποιείς την ιστορία σου είναι μέρος του να είσαι έθνος».

Και μ’ αυτή την εξαιρετική φράση τελειώνει ο Taylor το κεφάλαιο «Οι Ναζί προτιμούν τις ξανθιές».

Ο λόγος που παρέθεσα όλες αυτές τις γελοίες θεωρίες, πέρα από την απολαυστική αφήγηση του Taylor, ήταν να για να μάθεις από πού ξεκινάν όλες οι παρόμοιες απόψεις που κυκλοφορούν σήμερα αδέσποτες στο διαδίκτυο και αλλού. Είναι για να χαρακτηρίσεις ως ρατσιστικές όλες τις απόψεις που αφορούν σε εθνικά στερεότυπα και ποιότητες λαών. Και στην Ευρώπη σήμερα η διαμάχη, σε οικονομικό-πολιτικό επίπεδο, μεταξύ βορείων και νοτίων είναι βαθύτατα ρατσιστική στο βαθμό που συμπληρώνεται και με άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Και κάτι ακόμα: οι ρατσιστικές απόψεις δεν έχουν εθνικότητα, δεν αποτελούν ίδιον ενός μόνο λαού. Ξεκινώντας από το σχόλιο του Hobsbawm μπορούμε να ανατρέξουμε την περίοδο που το ελληνικό κράτος συγκροτούνταν ως έθνος, το 19^ο αιώνα, και να δούμε ανάλογες ρατσιστικές διατυπώσεις. Στη θεωρία του ελληνικού ρομαντισμού εξέχουσα θέση έχει η θεμελίωση της έννοιας του «περιούσιου λαού» κι εκεί μπορεί κανείς να βρει μια ιεράρχηση των εθνών, με τους Έλληνες φυσικά να βρισκονται στην κορυφή της πυραμίδας και με την υποσημείωση «μετά δε τους Ελληνας, ήρχοντο οι άγγελοι». Το αν αντιμετωπίζουμε αυτές τις ρατσιστικές απόψεις ως γραφικές και όχι ως επικίνδυνες είναι γιατί δεν είχαν καμιά απολύτως επίδραση στη θεωρία του ναζισμού, όπως συνέβη με τις απόψεις άλλων Ευρωπαίων διανοητών. Παρόλα αυτά, αυτές οι απόψεις έχουν καταντήσει πολύ της μόδας σήμερα, ιδιαίτερα στις τάξεις των αρχαιόπληκτων και των κοκορόμυαλων Ελληναράδων, που θεωρούν τους Έλληνες δημιουργούς των πάντων, που ως άλλοι οπαδοί του Ρα, περιπλανήθηκαν την οικουμένη και διέδωσαν τα καλούδια του πολιτισμού τους. Τέτοιες φαντασιοπληξίες δεν έχουν καμιά σχέση με τον ανθρώπινο πολιτισμό, είναι ξεκάθαρα ρατσιστικές. Και μην εκπλήσσεσαι που η Χρυσή Αυγή μπερδεύει τον παγανισμό με το χριστιανισμό. Ήδη θα πρόσεξες ότι ανήκει και αυτό στις πρακτικές του ναζισμού. Και κυρίως να μην είσαι ανυποψίαστος. Τώρα πια ξέρεις.

Ποιος Καβάφης;

Και ξαφνικά η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να ανακηρύξει το 2013 σε έτος Καβάφη –γιορτάζοντας τα 150 χρόνια από τη γέννησή του. Το πρόβλημα με τέτοιου είδους ανακηρύξεις, με βραβεύσεις ή με την ένταξη στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι ότι όλα αυτά απομυζούν  από τον ποιητή –τον κάθε ποιητή- και από την ποίηση τον όποιο ριζοσπαστισμό ή/και επαναστατικότητα  διαθέτει. Η θέσμιση ενός ποιητή αποσιωπά κάποιες πλευρές του έργου του που μας φέρνουν σε αμηχανία και δεν συνάδουν με το πνευματικό, εκπαιδευτικό, ακαδημαϊκό, κοινωνικό πρότυπο, που αυτός καλείται να ενσαρκώσει. Ο Σεφέρης για παράδειγμα, κορυφαίος ποιητής, παγκόσμια καταξιωμένος –όση καταξίωση φέρνει το Νομπέλ- πνευματικός ηγέτης σε δύσκολες για την Ελλάδα ιστορικές στιγμές, απαραίτητος σε κάθε σχολικό εγχειρίδιο και πανεπιστημιακή διδασκαλία –αλήθεια πως συμβιβάζεται αυτό το πρότυπο με το παρακάτω γράμμα προς τη γυναίκα του, Μαρώ;

Διαβάστε περισσότερα

Το όραμα μιας νέας, ευτυχισμένης χώρας

Συγκρίνοντας το πρώτο κείμενο που ανάρτησα Πρωτοχρονιά –απόσπασμα από το Πεθαίνω σα χώρα του Δημήτρη Δημητριάδη- με το φετινό, σκέφτομαι πόση απόσταση έχω διανύσει από την πλήρη άρνηση –γκρινιάρη και σπασίκλα μ’ έλεγαν οι φίλοι μου- μέχρι την αισιοδοξία που έχω αποκτήσει, και που ολοένα μεγαλώνει, για την τύχη αυτής της χώρας. Θα μου πείτε, είσαι τώρα αισιόδοξος, που οι περισσότεροι Έλληνες έπεσαν σε κατάθλιψη; Ε, ναι. Αυτή είναι η διαφορά μας. Γιατί δεν ήμουν καθόλου αισιόδοξος τον καιρό της ευμάρειας και της ευδαιμονίας, τον καιρό του αμίμητου «ισχυρή Ελλάδα», αλλά αισιοδοξώ τώρα που έσκασε αυτή η φούσκα, που έσπασε αυτή η βιτρίνα, και μπορούμε να δούμε την κακομοιριά μας κατάματα, που παντα είχαμε, αλλά δεν τη βλέπαμε. Και το να είσαι κακομοίρης και να πιστεύεις ότι είσαι ευδαίμων -είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σ’ ενα άνθρωπο, σ’ ένα λαό, σε μια χώρα. Τώρα λοιπόν που καταλάβαμε το τι πραγματικά είμαστε, μπορούμε να αισιοδοξούμε, να επιδιώκουμε έναν καλύτερο εαυτό, να ονειρευόμαστε μια καλύτερη χώρα σαν κι αυτή που ζούσε ο Αίλιος Αριστείδης τον 2^ο αι. μ.Χ.

Θέλω να μεταφέρω τις θερμότερες ευχές μου στην ελληνική κυβέρνηση, ώστε να επιτύχει στο έργο της... -αρκεί βέβαια να μείνει προσηλωμένη στους στόχους της και τις δεσμεύσεις της και να πάψουν οι υπουργοί της να λειτουργούν σαν νταβατζήδες προσφέροντας προστασία σε συγγενείς και φίλους τους με σκοπό τη φοροδιαφυγή!

Ρώμης εγκώμιον

(...) Έμελλε να ανακαλύψετε και να τελειοποιήσετε εσείς, αυτό που δεν μπόρεσαν να συλλάβουν όλοι οι προηγούμενοι. Και τούτο δεν είναι άξιο απορίας. Όπως σε κάθε τομέα έρχεται η τέχνη γα να επεξεργαστεί την ακατέργαστη ύλη, έτσι κι όταν γεννιέται μια απέραντη αυτοκρατορία αξεπέραστης δύναμης, δημιουργείται η τέχνη της διακυβέρνησης για να την στηρίξει, και η μία ενισχύει την άλλη. Γιατί η μεγαλοσύνη μιας αυτοκρατορίας συσσωρεύει τεράστια αποθέματα εμπειρίας ενώ ταυτοχρόνως μία εξουσία αναπτύσσεται ορθά και φυσιολογικά μέσα από την γνώση της καλής διοίκησης. Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψουν το θαυμασμό για το μοναδικό μεγαλείο του τρόπου που οι πολιτικοί σας συνέλαβαν το ιδεώδες της διακυβέρνησης. Τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σας –και λέγοντας αυτοκρατορία, εννοώ όλη την οικουμένη-, τους χώρισαν σε δύο καητηγορίες: τους καλύτερους, τους πιο καλλιεργημένους και ευγενείς και άξιους, όπου και να βρίσκονται και δίχως εξαιρέσεις, τους χρίσατε ισότιμους μ’ εσάς πολίτες ή, καλύτερα, συμπατριώτες∙ στους υπόλοιπους επιφυλάξατε το ρόλο του υπηκόου. Μήτε η θάλασσα μήτε οι αχανείς εκτάσεις που παρεμβάλλονται δεν εμποδίζουν να έχει κανείς την ιδιότητα του πολίτη. Εδώ δεν υπάρχει διαχωρισμός Ασιατών και Ευρωπαίων. Τα πάντα είναι ανοιχτά και κοινά για τους πάντες. Δεν λογαριάζεται για ξένος όποιος είναι ικανός να ασχοληθεί με τη διοίκηση και είναι άξιος εμπιστοσύνης. Καθιερώσατε τη δημοκρατία σε ολόκληρη τη γη, μια δημοκρατία που λειτουργεί υπό την άριστη καθοδήγηση και κοσμητεία ενός ηγέτη∙ και οι πάντες συναντιούνται σε μια κοινή αγορά θαρρείς, για να λάβει ο καθείς ό,τι του αξίζει. Ό,τι είναι μια πόλη κράτος για τα σύνορα και τα εδάφη της, είναι η Ρώμη για την οικουμένη όλη, καθώς αναδείχτηκε σε κοινό άστυ όλων (...) Σαν μεγάλος λαός που είστε, δώσατε στην πόλη σας μέγιστες διαστάσεις. Θα μπορούσατε να φανείτε αλαζόνες και να κάνετε την πόλη απρόσιτη και ζηλευτή, αρνούμενοι να μοιραστείτε τα προνόμιά της με άλλους. Όμως εσείς αναζητήσατε πλήρωμα αντάξιό της, και τ’ όνομα «Ρωμαίος» το κάνατε όνομα ενός ολόκληρου γένους ανθρώπων και όχι του κατοίκου μιας πόλης.(...)

(...) Σαν σε πανηγύρι, η οικουμένη όλη έχει πετάξει πια από πάνω της την παλιά σιδερένια φορεσιά, και ελεύθερη στρέφεται στις χαρούμενες απολαύσεις και στον πολιτισμό. Οι πόλεις ξέχασαν τις παλιές τους διαμάχες, και μόνο μία αντιζηλία έχει απομείνει: ποια θα είναι η πιο ευχάριστη και η πιο όμορφη. Παντού βλέπεις γυμναστήρια, κρήνες, προπύλαια, ναούς, εργαστήρια, δασκάλους και σχολειά∙ θα μπορούσε κανείς, χρησιμοποιώντας ιατρική ορολογία, να πει ότι η οικουμένη, άρρωστη από γεννησιμιού της, τώρα πια βρήκε την υγειά της. Τα δώρα σου είναι αστείρευτο ποτάμι που κυλά σ’ όλες τις πόλεις, κι είναι αδύνατο να βρεις έναν τόπο πιο ευνοημένο από άλλον, γιατί η γενναιοδωρία σου μοιράζεται ακριβοδίκαια σε όλους. Οι πόλεις λάμπουν από ομορφιά και χάρη, κι η γης είναι στολισμένη σαν βασιλικός κήπος. Οι καπνοί των μαχών στις πεδιάδες κι οι πυρσοί του πολέμου, σαν να τους φύσηξε ο δυνατός αέρας, σκόρπισαν πέρα από στεριά και θάλασσα, κι αντί γι’ αυτά βλέπεις μιαν ανείπωτη ομορφιά, βλέπεις αμέτρητους αθλητικούς αγώνες και παιδιές, και γιορτές που δεν σταματούν ποτέ –θαρρείς και οι γιορτές είναι το άσβεστο ιερό πυρ που μεταφέρεται πότε εδώ και πότε εκεί και πάντα κάπου ανάβει, κι οι άνθρωποι το τιμούν με αξιωσύνη. Μόνοι αξιολύπητοι είναι όσοι ζουν έξω από την επικράτειά σας, όπου κι αν βρίσκονται, και στερούνται τέτοια αγαθά. Και κείνο που άκουγες να το λεν οι πάντες, ότι η γη είναι μάνα και κοινή πατρίδα όλων, το επαληθεύσατε εσείς με τον καλύτερο τρόπο. Σήμερα Έλληνες και βάρβαροι μπορούν ελεύθερα να ταξιδέψουν όπου θέλουν, με χέρια άδεια είτε γεμάτα, από τόπο σε τόπο και πάντα να θαρρούν πως βρίσκονται σε πάτριο έδαφος: τις πύλες της Κιλικίας δεν τις φοβάται πια κανείς, μήτε τα στενά περάσματα από την Αραβία στην Αίγυπτο∙ κανείς δεν έχει να φοβηθεί άγριες φυλές, δύσβατα βουνά, φαρδιά ποτάμια. Αρκεί να είναι κανείς Ρωμαίος ή υπήκοός σας, και θα νιώσει ασφαλής. Τα λόγια του Ομήρου, «γαῖα δ’ ἔτι ξυνὴ πάντων», τα κάνατε πραγματικότητα, γιατί κατανείματε τον κόσμο ολόκληρο, δαμάσατε τα ποτάμια χτίζοντας αμέτρητες γέφυρες, ανοίξατε δρόμους αμαξιτούς μέσα από τα βουνά, γεμίσατε την έρημο με σταθμούς και φυλάκια και εξημερώσατε τον κόσμο όλο με τάξη και μέθοδο. (...)

μετάφραση: Γιάννης Αβραμίδης, από το βιβλίο του Sir Richard Livingstone, Η Αποστολή της Ελλάδας, Θύραθεν εκδόσεις 2001.