Η ρητορική της προπαγάνδας στο διαδίκτυο (Η περίπτωση της χρεωκοπίας της Ελλάδας)

Η ανάρτησή μου αυτή αποτελεί συνέχεια μιας παλαιότερης (Το διαδίκτυο ως μέσο διασποράς ψευδών ειδήσεων και άσκησης προπαγάνδας. Οι περιπτώσεις Δραγώνα, Χαμάς και gamato). Αυτή τη φορά θα με απασχολήσει η περίπτωση του γνωστού κειμένου για τη χρεωκοπία της Ελλάδας που μπορείτε να διαβάσετε αναδημοσιευμένο εδώ. Πιο συγκεκριμένα θα αναλύσω τη ρητορική αυτού του κειμένου, αλλά και όλων των υπόλοιπων μια και χρησιμοποιούν κοινά τεχνάσματα για να διαδώσουν τις ιδέες τους.

Πρώτα απ’ όλα, στον πρόλογό του ο συντάκτης διαβεβαιώνει ότι γνωρίζει εκ των έσω τα πράγματα στα οποία αναφέρεται και ότι πρόκειται να κάνει μια τρομερή αποκάλυψη, με στόχο να πληροφορήσει και τους υπόλοιπους Έλληνες. Ο τρόπος τους αυτός είναι ιδιαίτερα δραστικός γιατί εκμεταλλεύεται δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Ελλήνων: τον εθισμό τους στις αποκαλύψεις (πρακτική που εφαρμόζεται στην επίσημη δημοσιογραφία) και στη συνομωσιολογία. Και τα δυο πατάνε στην πολιτική πρακτική που εφαρμόζουν στην Ελλάδα κυβερνήσεις και κόμματα: αδιαφάνεια και συναλλαγή κάτω από το τραπέζι (και πίσω από την πλάτη των Ελλήνων).

Στη συνέχεια, ο συντάκτης παρουσιάζει με λεπτομέρειες την αποκάλυψή του, την εγκυρότητα της οποίας εγγυάται η προσωπική του μαρτυρία (για την αυθεντικότητα της μας προετοίμασε ήδη στον πρόλογο). Η περιγραφή του αποσκοπεί κυρίως στο θυμικό των αναγνωστών, καλλιεργώντας αισθήματα τρόμου και πανικού.

Αξιοσημείωτος είναι ο γραμματικός χρόνος που χρησιμοποιεί. Είναι ο μέλλοντας αλλά όχι αυτός που ξέρουμε από την γραμματική (ο χρόνος δηλαδή που αναφέρεται σε ένα γεγονός που ίσως γίνει στο μέλλον). Ο μέλλοντας αυτός είναι ο χρόνος της προφητείας, που παρουσιάζει τα μελλούμενα ως τετελεσμένα γεγονότα, σα να έχουν ήδη συμβεί. Αυτό το κάνει με τις βεβαιότητες που δημιουργεί. Στη χρεωκοπία της Ελλάδας για παράδειγμα, παρουσιάζονται τα λόγια του πρωθυπουργού μέσα σε εισαγωγικά. Όλοι γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούμε τα εισαγωγικά όταν θέλουμε να μεταφέρουμε αυτούσια τα λόγια κάποιου. Το παράδοξο εδώ είναι ότι τα λόγια αυτά δεν τα έχει πει ακόμα ο πρωθυπουργός αλλά πρόκειται να τα πει. Και ο συντάκτης γνωρίζει την ορθή χρήση των εισαγωγικών. Εσκεμμένα τα χρησιμοποιεί όπως τα χρησιμοποιεί, με στόχο να παρουσιάσει το μελλούμενο ως τετελεσμένο.

Η κατασκευή αυτών των κειμένων αποδεικνύει περίτρανα τον προπαγανδιστικό τους χαρακτήρα. Δε θα κατηγορήσω τους μπλόγκερς που τα αναδημοσιεύουν για συμμετοχή στην προπαγάνδα -αν και όταν αναδημοσιεύεις κάτι χωρίς να πάρεις κάποια απόσταση από τα γραφόμενα, σημαίνει ότι το προσυπογράφεις –τουλάχιστον αυτό ισχύει για μένα. Όπως έχω ξαναπεί οι μπλόγκερς υποκινούνται από αγαθά αισθήματα: θέλουν να μοιραστούν τη γνώση και την πληροφορία. Τα προπαγανδιστικά κείμενα όμως, έτσι όπως είναι κατασκευασμένα, ασκούν έναν ψυχαναγκασμό στον αναγνώστη –που επιτείνεται από εκείνο το γραφικό «διαδώστε το»- που θέλοντας και μη αναπαράγει τα γραφόμενα.

Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν και άλλα τέτοια κείμενα. Είμαι βέβαιος ότι οι μπλόγκερς άθελά τους θα γίνουν πάλι φορείς της προπαγάνδας. Αργά ή γρήγορα όμως οι μάσκες πέφτουν. Στην παλιότερη ανάρτηση είχα προσπαθήσει να μαντέψω τους συντάκτες αυτών των κειμένων. Δε θα το κάνω τώρα. Έχει επιληφθεί του θέματος η δικαιοσύνη –τρομάρα της. Αύριο είπαν ότι θα ξέρουμε το συντάκτη. Λέτε να εκπλαγούμε;