Η επιστολή του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, όπως δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη (6/8/1927) και όπως αναπαράχθηκε στο Ημερολόγιο 2009 των εκδόσεων Μεταίχμιο με επιμέλεια της Χριστίνας Ντουνιά. Σε μια εποχή που ο συντηρητισμός κερδίζει έδαφος και οι νεο-ορθόδοξοι πάνε να γίνουν κίνημα, καλό είναι να τη θυμηθούμε.
.
Κύριε,
Ευρίσκομαι σήμερα στην ανάγκη –για να είμαι απολύτως συνεπής προς τας υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου- ν’ αποταθώ προς εσάς και να σας παρακαλέσω να με διευκολύνετε στον διακανονισμόν μιας υποθέσεως χαρακτήρος εντελώς προσωπικού –που αφορά τας σχέσεις μου με την εκκλησίαν και, που, λόγω της τελευταίας αυτής λεπτομερείας, ανάγεται εξ ολοκλήρου στη δικαιοδοσία σας.
Η χριστιανική θρησκεία –όχι μόνο η ορθόδοξος, αλλά εν γένει η χριστιανική-, όπως και κάθε άλλη θρησκεία, μου έχει αποβεί τελείως περιττή.
Κρίνω άσκοπο να εκθέσω τη σειρά των σκέψεων που με οδήγησαν έως εκεί. Αφορούν εξ ολοκλήρου τον προσωπικό μου τρόπο του αντιλαμβάνεσθαι τα πράγματα, και τας προσωπικάς μου απόψεις επί του ανθρωπίνου προορισμού.
Γι’ αυτό το λόγο, μάλλον συγκεκριμένα, θα επιθυμούσα να απαλλαγώ τελείως αυτής. Θα μου πείτε ίσως ότι καθένας μπορεί αξιόλογα να το κάμει σιωπηρά και κατ’ ιδίαν, χωρίς τίποτα να τον βιάζει να το κοινολογήσει ούτε να προσφύγει σε άλλο επισημότερο διάβημα.
Και όμως αισθάνομαι σήμερα την ανάγκην αυτής της επισημοτέρας, και κατά τύπους, επανακτήσεως της πνευματικής μου ελευθερίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο νόμος, έξαφνα, με υποχρεώνει να ορκίζομαι επάνω σε χρυσόδετο βιβλίο, το οποίον έχει για μένα, βεβαίως, μεγάλη κοινωνική, φιλοσοφική ή λογοτεχνική αξία, καμιά όμως απολύτως θρησκευτική. Θα μου ήτον εξίσου δυσάρεστο και ανωφελές, αν με υπεχρέωναν να ορκίζομαι επάνω στην Ιλιάδα ή την Πολιτεία του Πλάτωνος – βιβλία που εκτιμώ και αγαπώ, αλλά που δεν έχουν επίσης, για μένα, κανένα είδος μυστικοπαθούς ιερότητος, με την έννοιαν με την οποίαν το θέλει η εκκλησία.
Επιπλέον, έχω φθάσει εις το συμπέρασμα ότι, μεταξύ της φιλοσοφίας και του κηρύγματος του Ιησού και της σημερινής αποστολικής εκκλησίας, υπό την αληθινήν όψιν με την οποίαν αύτη κινείται και ενεργεί, η απόστασις και η παρεξήγησις είναι τεραστία.
Βλέπετε, το χάσμα είναι ριζικόν και ανεπανόρθωτον. Δεν πιστεύω σε τίποτα απ’ ό,τι πιστεύετε, και δεν επιθυμώ να διατηρώ, έστω και προσχηματικά, δεσμούς με κάτι το οποίον θεωρώ παιδαριώδες, οσάκις δεν το θεωρώ και εγκληματικό.
Με την ελπίδα ότι αυτό μου το γράμμα –γραμμένο, το τονίζω, εντελώς γαλήνια, συνειδητά και αποφασιστικά- θα συντελέσει ώστε να παύσω και κατά τύπους –αφού κατ’ ουσίαν έχω παύσει προ πολλού- να λογίζομαι, οπωσδήποτε, μέλος του θρησκευτικού σας ποιμνίου.
Πρόθυμος
Ευρίσκομαι σήμερα στην ανάγκη –για να είμαι απολύτως συνεπής προς τας υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου- ν’ αποταθώ προς εσάς και να σας παρακαλέσω να με διευκολύνετε στον διακανονισμόν μιας υποθέσεως χαρακτήρος εντελώς προσωπικού –που αφορά τας σχέσεις μου με την εκκλησίαν και, που, λόγω της τελευταίας αυτής λεπτομερείας, ανάγεται εξ ολοκλήρου στη δικαιοδοσία σας.
Η χριστιανική θρησκεία –όχι μόνο η ορθόδοξος, αλλά εν γένει η χριστιανική-, όπως και κάθε άλλη θρησκεία, μου έχει αποβεί τελείως περιττή.
Κρίνω άσκοπο να εκθέσω τη σειρά των σκέψεων που με οδήγησαν έως εκεί. Αφορούν εξ ολοκλήρου τον προσωπικό μου τρόπο του αντιλαμβάνεσθαι τα πράγματα, και τας προσωπικάς μου απόψεις επί του ανθρωπίνου προορισμού.
Γι’ αυτό το λόγο, μάλλον συγκεκριμένα, θα επιθυμούσα να απαλλαγώ τελείως αυτής. Θα μου πείτε ίσως ότι καθένας μπορεί αξιόλογα να το κάμει σιωπηρά και κατ’ ιδίαν, χωρίς τίποτα να τον βιάζει να το κοινολογήσει ούτε να προσφύγει σε άλλο επισημότερο διάβημα.
Και όμως αισθάνομαι σήμερα την ανάγκην αυτής της επισημοτέρας, και κατά τύπους, επανακτήσεως της πνευματικής μου ελευθερίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο νόμος, έξαφνα, με υποχρεώνει να ορκίζομαι επάνω σε χρυσόδετο βιβλίο, το οποίον έχει για μένα, βεβαίως, μεγάλη κοινωνική, φιλοσοφική ή λογοτεχνική αξία, καμιά όμως απολύτως θρησκευτική. Θα μου ήτον εξίσου δυσάρεστο και ανωφελές, αν με υπεχρέωναν να ορκίζομαι επάνω στην Ιλιάδα ή την Πολιτεία του Πλάτωνος – βιβλία που εκτιμώ και αγαπώ, αλλά που δεν έχουν επίσης, για μένα, κανένα είδος μυστικοπαθούς ιερότητος, με την έννοιαν με την οποίαν το θέλει η εκκλησία.
Επιπλέον, έχω φθάσει εις το συμπέρασμα ότι, μεταξύ της φιλοσοφίας και του κηρύγματος του Ιησού και της σημερινής αποστολικής εκκλησίας, υπό την αληθινήν όψιν με την οποίαν αύτη κινείται και ενεργεί, η απόστασις και η παρεξήγησις είναι τεραστία.
Βλέπετε, το χάσμα είναι ριζικόν και ανεπανόρθωτον. Δεν πιστεύω σε τίποτα απ’ ό,τι πιστεύετε, και δεν επιθυμώ να διατηρώ, έστω και προσχηματικά, δεσμούς με κάτι το οποίον θεωρώ παιδαριώδες, οσάκις δεν το θεωρώ και εγκληματικό.
Με την ελπίδα ότι αυτό μου το γράμμα –γραμμένο, το τονίζω, εντελώς γαλήνια, συνειδητά και αποφασιστικά- θα συντελέσει ώστε να παύσω και κατά τύπους –αφού κατ’ ουσίαν έχω παύσει προ πολλού- να λογίζομαι, οπωσδήποτε, μέλος του θρησκευτικού σας ποιμνίου.
Πρόθυμος
Ν. Λαπαθιώτης
