Ο Ηρώδης ο Αττικός ήταν ένας πλούσιος άνθρωπος. Είχε μια καλή θεωρία για τον πλούτο. Συνήθιζε να λέει πως για να χρησιμοποιήσει κανείς τα χρήματά του σωστά, θα πρέπει να προσφέρει αρκετά σε όσους έχουν ανάγκη, ακριβώς για να μη βρίσκονται σε ανάγκη, αλλά και σε όσους δεν έχουν ανάγκη ώστε να μη βρεθούν ποτέ σε κατάσταση ανάγκης. Ονόμαζε μάλιστα τον πλούτο που δε συμβάλλει σε τίποτα και μένει αιχμάλωτος της φιλαργυρίας, νεκρό πλούτο και τα θησαυροφυλάκια όπου συγκεντρώνουν μερικοί τα χρήματά τους, φυλακές του πλούτου.
Έκανε πολλά και μεγάλα έργα, τα θεωρούσε όμως φθαρτά, που τα αφανίζει ο χρόνος. Ήταν δεινός ρήτορας, αλλά πίστευε ότι οι λόγοι του ήταν εύκολο να διαρρηχθούν, ο ένας να βρίσκει κουσούρια εδώ κι άλλος εκεί. Γι’ αυτό δε θεωρούσε ό,τι έκανε σπουδαίο, αφού δεν πραγματοποίησε το μεγάλο του όραμα, να ανοίξει τον Ισθμό της Κορίνθου. Τό ‘βλεπε σαν λαμπρό κατόρθωμα, να κόψει τη στεριά, να ενώσει τα δυο πελάγη και να συντομέψει τη θαλάσσια διαδρομή στα είκοσι έξι στάδια- έργο αθάνατο.
Τελικά, ήρθε και σε σύγκρουση με τους Αθηναίους, την πόλη των οποίων υπηρέτησε ως επώνυμος άρχοντας. Και ο λόγος ήταν ο εξής. Στη διαθήκη του όρισε ο κάθε Αθηναίος να παίρνει μια μνα τον χρόνο. Αυτό χαρακτηρίστηκε πράξη μεγαλοσύνης. Όταν διαβάστηκε η διαθήκη, οι Αθηναίοι συμφώνησαν με τον Ηρώδη να τους δώσει πέντε μναις εφάπαξ στον καθένα, κι έτσι να εξαγοράσει την υποχρέωση να τους πληρώνει συνέχεια. Όταν όμως πήγαν στις τράπεζες για να εισπράξουν τα συμφωνημένα, τους γνωστοποιήθηκαν παλιά συμβόλαια των πατεράδων και των παππούδων τους, σύμφωνα με τα οποία ήταν χρεωμένοι στους γονείς του Ηρώδη και έπρεπε τώρα να πληρώσουν τα χρέη αυτοί. Το αποτέλεσμα ήταν άλλοι να εισπράξουν λίγα, άλλοι καθόλου, ενώ άλλοι συνελήφθησαν μες στην αγορά και κρατήθηκαν μέχρι να ξοφλήσουν το χρέος τους. Αυτά εξαγρίωσαν τους Αθηναίους που ένιωσαν σα να τους άρπαξαν τη δωρεά μέσα από τα χέρια κι από τότε δεν έπαψαν να μισούν τον Ηρώδη, ακόμη κι όταν εκείνος εργαζόταν για να τους προσφέρει τις μεγαλύτερες ευεργεσίες.
Ο Ηρώδης όμως κατηγορήθηκε και για φόνο. Η γυναίκα του η Ρήγιλλα ήταν οχτώ μηνών έγκυος, και ο Ηρώδης, λέει, για ασήμαντη αφορμή, διέταξε τον απελεύθερο Αλκιμέδοντα να τη χτυπήσει και, χτυπημένη στην κοιλιά, η γυναίκα απέβαλε και πέθανε. Η απολογία του στηρίχτηκε κατά πρώτον στο ότι ποτέ δεν είχε δώσει τέτοια εντολή για τη Ρήγιλλα και δεύτερον στο ότι την έκλαψε και με το παραπάνω. Τον διέβαλαν ότι οι ισχυρισμοί του ήταν ψεύτικοι, τελικά όμως υπερίσχυσε η αλήθεια. Αν ήταν ένοχος, δε θα έχτιζε στη μνήμη της ένα θέατρο ούτε θα ματαίωνε για χάρη της την εκλογή του στο αξίωμα του ύπατου ούτε θα πρόσφερε τα στολίδια της ως ανάθημα στο ιερό της Ελευσίνας, γιατί αν ήταν μιασμένα με τέτοιο έγκλημα, οι θεές αντί να τον συγχωρέσουν θα τον τιμωρούσαν. Ακόμη και την όψη του σπιτιού του είχε αλλάξει για χάρη της, κρεμώντας μαύρα παραπετάσματα και βάφοντας με μαύρο χρώμα τους τοίχους ή επικαλύπτοντάς τους με λεσβιακή πέτρα, που ‘ναι σκουρόχρωμη και πένθιμη.
Τελικά ο Ηρώδης κατάφερε μετά από πολύ καιρό και με τη βοήθεια του φίλου του Λούκιου να ξεπεράσει το πένθος του για το θάνατο της Ρήγιλλας. Εκείνο όμως που του κόστισε πολύ ήταν ο χαμός της κόρης του Παναθηναϊδας και αργότερα της άλλης κόρης του, της Ελπινίκης. Αυτό το υπερβολικό πένθος για τις κόρες του οφειλόταν στο ότι ο γιος του Αττικός τον είχε εξοργίσει. Ο Ηρώδης τον έβρισκε ηλίθιο, αργόστροφο και χοντροκέφαλο. Έβλεπε επίσης ότι ο νεαρός ήταν μέθυσος και ανόητος στα ερωτικά. Κι όσο ζούσε ο Ηρώδης έδινε τον εξής χρησμό για την περιουσία του, παρωδώντας τον 'Ομηρο:
ΕΝΑΣ ΑΝΟΗΤΟΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ ΜΟΝΟ ΜΕΣ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΠΙΤΙ
Ηθικό δίδαγμα
Οι θεωρίες είναι καλές μόνο όταν γίνονται πράξεις και οι πράξεις μόνο όταν πραγματώνουν ένα μεγάλο όραμα. Ένα ευεργετικό μέτρο στην πράξη μπορεί να αποδειχθεί το αντίθετο. Και επιπλέον, από τους κληρονόμους δεν απομένουν πάντα οι καλύτεροι.
Κλειδιά για την αλληγορική ερμηνεία
Στην οδό Ρηγίλλης βρίσκονται τα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας
Στην οδό Ηρώδου Αττικού βρίσκεται το Μέγαρο Μαξίμου
Στα παιδιά του Ηρώδη αντιστοιχούν οι υποψήφιοι αρχηγοί της Νέας Δημοκρατίας
Έκανε πολλά και μεγάλα έργα, τα θεωρούσε όμως φθαρτά, που τα αφανίζει ο χρόνος. Ήταν δεινός ρήτορας, αλλά πίστευε ότι οι λόγοι του ήταν εύκολο να διαρρηχθούν, ο ένας να βρίσκει κουσούρια εδώ κι άλλος εκεί. Γι’ αυτό δε θεωρούσε ό,τι έκανε σπουδαίο, αφού δεν πραγματοποίησε το μεγάλο του όραμα, να ανοίξει τον Ισθμό της Κορίνθου. Τό ‘βλεπε σαν λαμπρό κατόρθωμα, να κόψει τη στεριά, να ενώσει τα δυο πελάγη και να συντομέψει τη θαλάσσια διαδρομή στα είκοσι έξι στάδια- έργο αθάνατο.
Τελικά, ήρθε και σε σύγκρουση με τους Αθηναίους, την πόλη των οποίων υπηρέτησε ως επώνυμος άρχοντας. Και ο λόγος ήταν ο εξής. Στη διαθήκη του όρισε ο κάθε Αθηναίος να παίρνει μια μνα τον χρόνο. Αυτό χαρακτηρίστηκε πράξη μεγαλοσύνης. Όταν διαβάστηκε η διαθήκη, οι Αθηναίοι συμφώνησαν με τον Ηρώδη να τους δώσει πέντε μναις εφάπαξ στον καθένα, κι έτσι να εξαγοράσει την υποχρέωση να τους πληρώνει συνέχεια. Όταν όμως πήγαν στις τράπεζες για να εισπράξουν τα συμφωνημένα, τους γνωστοποιήθηκαν παλιά συμβόλαια των πατεράδων και των παππούδων τους, σύμφωνα με τα οποία ήταν χρεωμένοι στους γονείς του Ηρώδη και έπρεπε τώρα να πληρώσουν τα χρέη αυτοί. Το αποτέλεσμα ήταν άλλοι να εισπράξουν λίγα, άλλοι καθόλου, ενώ άλλοι συνελήφθησαν μες στην αγορά και κρατήθηκαν μέχρι να ξοφλήσουν το χρέος τους. Αυτά εξαγρίωσαν τους Αθηναίους που ένιωσαν σα να τους άρπαξαν τη δωρεά μέσα από τα χέρια κι από τότε δεν έπαψαν να μισούν τον Ηρώδη, ακόμη κι όταν εκείνος εργαζόταν για να τους προσφέρει τις μεγαλύτερες ευεργεσίες.
Ο Ηρώδης όμως κατηγορήθηκε και για φόνο. Η γυναίκα του η Ρήγιλλα ήταν οχτώ μηνών έγκυος, και ο Ηρώδης, λέει, για ασήμαντη αφορμή, διέταξε τον απελεύθερο Αλκιμέδοντα να τη χτυπήσει και, χτυπημένη στην κοιλιά, η γυναίκα απέβαλε και πέθανε. Η απολογία του στηρίχτηκε κατά πρώτον στο ότι ποτέ δεν είχε δώσει τέτοια εντολή για τη Ρήγιλλα και δεύτερον στο ότι την έκλαψε και με το παραπάνω. Τον διέβαλαν ότι οι ισχυρισμοί του ήταν ψεύτικοι, τελικά όμως υπερίσχυσε η αλήθεια. Αν ήταν ένοχος, δε θα έχτιζε στη μνήμη της ένα θέατρο ούτε θα ματαίωνε για χάρη της την εκλογή του στο αξίωμα του ύπατου ούτε θα πρόσφερε τα στολίδια της ως ανάθημα στο ιερό της Ελευσίνας, γιατί αν ήταν μιασμένα με τέτοιο έγκλημα, οι θεές αντί να τον συγχωρέσουν θα τον τιμωρούσαν. Ακόμη και την όψη του σπιτιού του είχε αλλάξει για χάρη της, κρεμώντας μαύρα παραπετάσματα και βάφοντας με μαύρο χρώμα τους τοίχους ή επικαλύπτοντάς τους με λεσβιακή πέτρα, που ‘ναι σκουρόχρωμη και πένθιμη.
Τελικά ο Ηρώδης κατάφερε μετά από πολύ καιρό και με τη βοήθεια του φίλου του Λούκιου να ξεπεράσει το πένθος του για το θάνατο της Ρήγιλλας. Εκείνο όμως που του κόστισε πολύ ήταν ο χαμός της κόρης του Παναθηναϊδας και αργότερα της άλλης κόρης του, της Ελπινίκης. Αυτό το υπερβολικό πένθος για τις κόρες του οφειλόταν στο ότι ο γιος του Αττικός τον είχε εξοργίσει. Ο Ηρώδης τον έβρισκε ηλίθιο, αργόστροφο και χοντροκέφαλο. Έβλεπε επίσης ότι ο νεαρός ήταν μέθυσος και ανόητος στα ερωτικά. Κι όσο ζούσε ο Ηρώδης έδινε τον εξής χρησμό για την περιουσία του, παρωδώντας τον 'Ομηρο:
ΕΝΑΣ ΑΝΟΗΤΟΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ ΜΟΝΟ ΜΕΣ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΠΙΤΙ
Ηθικό δίδαγμα
Οι θεωρίες είναι καλές μόνο όταν γίνονται πράξεις και οι πράξεις μόνο όταν πραγματώνουν ένα μεγάλο όραμα. Ένα ευεργετικό μέτρο στην πράξη μπορεί να αποδειχθεί το αντίθετο. Και επιπλέον, από τους κληρονόμους δεν απομένουν πάντα οι καλύτεροι.
Κλειδιά για την αλληγορική ερμηνεία
Στην οδό Ρηγίλλης βρίσκονται τα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας
Στην οδό Ηρώδου Αττικού βρίσκεται το Μέγαρο Μαξίμου
Στα παιδιά του Ηρώδη αντιστοιχούν οι υποψήφιοι αρχηγοί της Νέας Δημοκρατίας
.
Την ιστορία την άντλησα και την προσάρμοσα από το εξαιρετικό βιβλίο του Sir Richard Livingstone, Η αποστολή της Ελλάδας. Κοσμοαντιλήψεις και Στάσεις Ζωής στην Ελληνορωμαϊκή Αρχαιότητα, μτφ. Χρύσα Τσαλικίδου, εκδ. Θύραθεν 2001. Εδώ μπορείτε να βρείτε όλη την ιστορία του Ηρώδη, όπως μας την παραδίδει ο Φιλόστρατος, χωρίς το φίλτρο της δικής μου αλληγορικής στρέβλωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου