Δευτέρα 2 Φεβρουαρίου 2015

Η Βιβλιοθήκη: οι Έλληνες μάγοι

Διάβασα το βιβλίο του Clemens Zintzen, Μυστικισμός και μαγεία στη νεοπλατωνική φιλοσοφία, μτφ. Ι. Γ. Καλογεράκος, εκδ. Καρδαμίτσα 2000. Η διαφορά των νεοπλατωνικών από τον Πλάτωνα είναι ότι εδώ ο στοχασμός επικεντρώνεται στο περί θεού ερώτημα και απομακρύνεται από τη γνώση του ανθρώπου. Εδώ η γνώση ανάγεται σε αποκάλυψη. Αυτή η αλλαγή προσανατολισμού φέρνει στο προσκήνιο θρησκευτικά διαποτισμένες θεωρίες, όπως τα ερμητικά κείμενα και τους χαλδαϊκούς χρησμούς, που υπόσχονταν στον πιστό τη σωτηρία όχι μέσω του κοπιώδους δρόμου της ανόδου από το σπήλαιο της άγνοιας που είχε δείξει ο Πλάτων, αλλά με έναν πιο απλό και μηχανικό τρόπο. Η ψυχή του μύστη θα υποσχεθεί την επάνοδο στη θεϊκή της πηγή όταν πλησιάσει το στοιχείο εκείνο που είναι σε στενή συγγένεια με το θείο: τη φωτιά.

Ο Πλωτίνος καταλήγει στην μυστικιστική ένωση με το ύψιστο εν ερμηνεύοντας τον Πλάτωνα. Έτσι, η θέση του έρωτα ως κινητήριας δύναμης προς ένωση υποκινήθηκε από το Συμπόσιο, η ιδέα της ομοίωσης είναι γνωστη από τον Θεαίτητο, ενώ για την έκθεση του εκστατικού βιώματος υπόδειγμα υπήρξε η Εβδόμη επιστολή. Εκείνος όμως που ανοίγει την πόρτα στη θεουργία είναι ο Πορφύριος, αν και θεώρησε τη θεουργική κάθαρση μόνο προστάδιο –και όχι μάλιστα απαραίτητο- για την άνοδο της ψυχής μέσω άσκησης της αρετής και μέσω του στοχασμού. Ο Ιάμβλιχος είναι πραγματικός θεουργός. Γι’ αυτόν η άνοδος της ψυχής από μυστικιστική ένωση με το θείον και αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου γίνεται τεχνική μιας απόκρυφης επιστήμης. Προχωρώντας ακόμη περισσότερο ο Πρόκλος προσπαθεί να βρει μια θεωρητική βάση για τη χρήση της θεουργίας. Πρακτική για την ένωση με το θεό θεωρείται η προσευχή και μείζων αρετή αναγορεύεται η πίστη.


Επιγραμματικά, η μετατόπιση της φιλοσοφικής αναζήτησης με το νεοπλατωνισμό περιγράφεται ως εξής: από την έλλογη γνώση (Πλάτων) στην μυστικιστική έκσταση (Πλωτίνος, Πορφύριος) και απο εκεί στη μαγεία (Ιάμβλιχος, Πρόκλος).

Δεν υπάρχουν σχόλια: